Άρδευση της Ελιάς

Συχνές μικρές ποσότητες, ελλειμματική άρδευση.

Η ελιά  είναι καλλιεργείτε συνήθως σε ξηρές συνθήκες και επιτυγχάνει αξιόλογες  παραγωγές. Η χρήση άρδευσης έχει θετική επίδραση τόσο στο ίδιο το φυτό, όσο και στις παραγωγές. Οι επιπτώσεις της άρδευσης είναι όλο και πιο εμφανείς τα τελευταία χρόνια λόγω της κλιματικής αλλαγής (έντονοι περίοδοι ξηρασίας που εναλλάσσονται από ισχυρές καταιγίδες). 

Η άρδευση είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για τον έλεγχο της ανάπτυξης των καρπών. Ο καρπός της ελιάς  είναι  δρύπη και αποτελείται από τρία μέρη εξωκάρπιο (φλούδα), μεσοκάρπιο (σαρκώδη τμήμα) και ενδοκάρπιο (σκληρό πυρήνα – κουκούτσι).  

Το εξωκάρπιο αποτελείται από ένα λεπτό στρώμα κυττάρων πολύ κοντά το ένα στο άλλο και καλύπτεται από μια παχιά επιδερμίδα που καλύπτεται από ένα στρώμα κεριών, προκειμένου να περιοριστεί η απώλεια νερού μέσω τις διαπνοής.

Το Μεσοκάρπιο αντιπροσωπεύει το 60-70% του συνολικού βάρους των καρπών και έχει τη μεγαλύτερη οικονομική σημασία τόσο για τις επιτραπέζιες ελιές όσο και για την παραγωγή λαδιού. Τα κύτταρα αυτού του ιστού είναι παρεγχυματικά και έχουν την ικανότητα να συσσωρεύουν σταγονίδια ελαίου μέσα στο κενό. 

Το  ενδοκάρπιο αντιπροσωπεύει το 20-40% του συνολικού βάρους του καρπού και αποτελείται από κύτταρα που συσσωρεύουν λιγνίνη στο δευτερεύον τοίχωμα έως ότου το ενδοκάρπιο να σκληρυνθεί πλήρως (λιγνίωση ή σκλήρυνση). 

Η ανάπτυξη του καρπού έχει δύο φάσεις: Η παρατεταμένη ανάπτυξη και μια ενδιάμεση περίοδο με μικρή έντονη ανάπτυξη. Αυτή η τάση ανάπτυξης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες: κλιματολογικές συνθήκες, αγρονομικούς παράγοντες, φορτίο φρούτων κ.λπ. Η διάρκεια του κύκλου ανάπτυξης, κυμαίνεται από 120 έως 200 ημέρες, ανάλογα με τον συνδυασμό ποικιλία - περιβάλλον. 

Στην πρώτη φάση ανάπτυξης, τόσο ο πυρήνας  και το μεσοκάρπιο συμβάλλουν στην ανάπτυξη του καρπού και η αναλογία τους ισούται με 1. Περίπου 60 ημέρες μετά την πλήρη ανθοφορία, ολοκληρώνεται η διαδικασία ξυλοποίησης του πυρήνα, η οποία σταματά την ανάπτυξή της και από αυτό στιγμή, μόνο το μεσοκάρπιο συνεχίζει την ανάπτυξή του.

Από 60 έως 120 ημέρες μετά την πλήρη άνθηση, ο ρυθμός συσσώρευσης λαδιού είναι πολύ έντονος.

Το μεσοκάρπιο αυξάνεται, από τη γονιμοποίηση έως την ωρίμανση του καρπού, μέσω διαδικασιών διαίρεσης και επέκτασης των κυττάρων, που συμβαίνουν ταυτόχρονα. Η επέκταση των κυττάρων είναι η επικρατούσα διαδικασία στο μεσοκάρπιο, ενώ οι κυτταρικές διαιρέσεις είναι πολύ ισχυρές στην πρώτη φάση της ανάπτυξης των καρπών, αλλά και στην  δεύτερη φάση ( 60 ημέρες μετά την πλήρη άνθηση έως την ωρίμανση). Η άρδευση έτσι, αποτελεί βασικό παράγοντα για την υποστήριξη της ανάπτυξης των καρπών . 

Σε αρδευόμενες συνθήκες η καμπύλη ανάπτυξης του καρπού εμφανίζει σχεδόν γραμμική τάση ανάπτυξης και όχι σιγμοειδή.

Ο κύριος στόχος  τις άρδευσης είναι να αποφευχθεί το στρες του νερού κατά τη διάρκεια των κρίσιμων φάσεων ανάπτυξης του καρπού και των ιστών του.

Οι Beede και Goldhamer (1994) δείχνουν ότι η έλλειψη του νερού μειώνει το τελικό μέγεθος του καρπού κατά τη συγκομιδή. Στην  πρώιμη φάση ανάπτυξης (πριν από τη σκλήρυνση του πυρήνα) η έλλειψη νερού  μειώνει τις κυτταρικές διαιρέσεις, ενώ στη μεταγενέστερη φάση (μετά τη σκλήρυνση) περιορίζει την επέκταση των κυττάρων. Νεότερες έρευνες Gucci et al. (2002) αναφέρουν ότι η επίδραση ενός πρώιμου ελλείμματος νερού συμβάλει κυρίως στο μέγεθος των κυττάρων και όχι τόσο στον αριθμό τους. 

Μια πρώιμη έλλειψη νερού που ακολουθείται από  άρδευσης προκαλεί επανάληψη της ανάπτυξης του ενδοκαρπίου  (αντιστρεψιμότητα) σε σχέση με το μεσοκάρπιο, επιβεβαιώνοντας ότι οι αναπαραγωγικοί σκοποί του φυτού (ολοκλήρωση της ανάπτυξης του σπόρου και του πυρήνας που είναι χρήσιμος για τη διαιώνιση του είδους) είναι διαφορετικοί και υπερισχύουν της παραγωγής πολτού και λαδιού (ανθρώπινοι οικονομικοί στόχοι).

Όσον αφορά τις κυτταρικές διεργασίες του μεσοκαρπίου, οι Costagli et al. (2003) και Gucci et al. (2009) επιβεβαιώνουν ότι το μέγεθος των κυττάρων επηρεάζεται περισσότερο από την άρδευση τόσο πριν όσο και μετά τη σκλήρυνση του πυρήνα. Από την άλλη πλευρά, ο αριθμός των κυττάρων δεν φαίνεται να επηρεάζεται από την κατάσταση του νερού του φυτού κατά την πρώτη φάση ανάπτυξης του καρπού, ενώ είναι πολύ ευαίσθητος στην απουσία νερού μετά τη σκλήρυνση του κουκουτσιού  (ισχυρή αντίστροφη σχέση μεταξύ του αριθμού των κυττάρων και της κατάστασης του νερού του φυτού). Η τρέχουσα τάση στη διαχείριση της αρδευτικής πρακτικής της ελιάς είναι να αποφευχθεί η πλήρης άρδευση (100% αποκατάσταση των αναγκών σε νερό), και η εφαρμογή ελεγχόμενων  δόσεων  νερού (ελλειμματικών-μικρές δόσεις σε τακτά διαστήματα). Με αυτόν τον τρόπο, ρυθμίζοντας τις δόσεις και τους χρόνους χορήγησης, είναι δυνατόν να διατηρήσουμε τα ίδια πρότυπα παραγωγής (τόσο από άποψη ποσότητας όσο και ποιότητας)  αυξάνοντας τη βιωσιμότητα της άρδευσης και της εκμετάλλευσης.